Anniek Gavriilakis

Ritueel leven, op het ritme van bijzondere momenten

Pelckmans uitgevers

Ritueel leven

Ik herinner me een ritueel dat ik mocht bedenken voor het huwelijksfeest van mijn oudste dochter. Er zouden veel mensen vanuit verschillende achtergronden en richtingen in het leven daar komen, hoe verbind je die dan aan het echtpaar en hun trouwbelofte? Zij kennen elkaar amper, en toch zijn ze daar allemaal bij. 

Ik vroeg hen daarom een klein beetje grond mee te nemen, aarde dus, van de plek waar zij bruid of bruidegom van kende. Van het voetbalveld bijvoorbeeld waar ze elke zaterdag speelden met de bruidegom. Of de speeltuin van vroeger van samen in de zandbak. Of in de tuin van het gezin. Verrassend genoeg stonden we die dag in een grote cirkel en kwam een ieder een voor een naar voren in die cirkel. Daar vertelden ze aan het bruidspaar van de gezamenlijke grond. Door de grond achter te laten in een pot met een plant werd het ook nog eens grondstof voor hun reis samen als echtpaar.

Een simpel gebaar, een mooie manier om een ritueel te organiseren en inderdaad door iedereen zeer geapprecieerd. Ik schrijf dit nu zo uitgebreid om je te vertellen dat rituelen zoals hierboven zo ontzettend belangrijk zijn. En misschien steeds meer. Om de relaties te vieren. Om de verbinding te maken met de groep. Om de eigen wortels van familie te blijven eren. Om het verleden naar het heden te brengen en samen een toekomst te zien.

Dat precies doet Anniek Gravriilakis om een heel bijzondere manier met haar prachtige boek ‘Ritueel leven, op het ritme van bijzondere momenten’. Dat begint al met haar inleiding waarin ze schrijft over het verhaal van de rode jurk. Het is de jurk die - al reizende - van vrouw tot vrouw gaat en als een amulet of talisman werkt. ‘Het zotte is dat ik de jurk kocht maar lange tijd nooit zelf droeg. Ik leende ze uit aan andere vrouwen die een rituele outfit zochten voor een belangrijk levensmoment.’ Tot dat moment dat Anniek zelf de jurk aantrekt om ‘te gaan vertellen over rituelen in Egypte op de Nijl. Aan tachtig artsen en verplegers. Tijdens een studiereis over rouwrituelen.’

Zo staat het boek vol verhalen over rituelen, momenten om het leven te vieren of de dood te berouwen en alles daartussen in. En toch, schrijft Anniek, hebben we moeite om tijd te maken voor onze rituelen. ‘We leven in een maatschappij waarin we 24 op 7 omringd worden door talloze prikkels, heel wat keuzes moeten maken, nieuws van een overvloed aan communicatiekanalen te verwerken krijgen, en heel wat tijd op schermen doorbrengen.’ Maar schrijft ze verderop: ‘Een ritueel kan heel waardevol zijn wanneer je jezelf wil begeleiden van de ene situatie naar een andere. (...) Door de aandacht die je besteedt aan de overgang, gaat de emotionele verwerking sneller. Je wint tijd door die stil te zetten.’

Het probleem is natuurlijk dat we steeds minder rituelen, bekende en minder bekende, kennen en gebruiken in ons dagelijks bestaan. Het ritueel van de kerk is verdwenen, de achtergronden van gebruiken van de (christelijke) feestdagen herkennen we niet meer, en maken van nieuwe rituelen voelt onwennig en soms zelfs ongemakkelijk.

Het boek van Anniek geeft dan veel voorbeelden om dat idee van rituelen weer op te pakken, er tijd voor te maken, de diepgang ervan te onderzoeken en vooral te leren toe te passen. Een paar voorbeelden. Wat te denken bij een ritueel na een verkeersongeval? ‘We werden gedragen. Het straatritueel is voor mij een sleutelmoment. Gemis maakte plaats voor dankbaarheid, voor altijd verankerd in mijn kern.’

Of het afscheid van een personeelslid. ‘Het ritueel maakte dat dit voor mij echt een afscheid was waar ik een goed gevoel bij had.’ Of een liefdesritueel, om een huwelijk op een andere, verdiepende manier verder vorm te geven. ‘Ze beleefden al hun jaren opnieuw. Hij was diep ontroerd, tranen rolden over zijn wangen, alleen al door die beweging te maken zonder woorden, zonder taal.’ 

Rituelen bij geboorte, een nieuw huis, de eerste menstruatie, de overname van een bedrijf, de menopauze, afscheid van een team … ontvangen en loslaten, wat een mooie momenten om het leven te vieren. Anniek beschrijft ze allemaal en geeft heel veel goede tips over het wat, wanneer, het hoe. Met ook eens prachtige foto’s door het hele boek heen.

‘Rituelen zijn niet nieuw. Ze waren er altijd al. Ze gaven betekenis en diepgang aan het leven. Het is oude wijsheid, die na duizenden jaren nog steeds een reden van bestaan heeft. Laat dit boek een herinnering zijn.’

Laat dit boek een herinnering zijn.

Ron van Es

Koop het boek hier