Naar een nieuw normaal?
Met anderen uit het gezelschap van Sprekersboom waren we deel van 300 ‘veranderaars’ die uitgenodigd werden voor een dag samen met de Hongaars-Canadese arts en traumadeskundige Gabor Maté. Deze frèle, krachtige 80-jarige wijze weet ons urenlang geboeid te houden en onze hoofden en harten maakten overuren. Thema was zijn werk ‘De mythe van normaal’ over wat het leven in een toxische maatschappij betekent voor trauma, ziekte en heling - waarvan wij de gekte moeten leren zien. De belangrijkste doodsoorzaak onder jonge mensen is suïcide geworden. Er is een epidemie van burn-out, depressie en diagnoses als ADHD en ADD. Dat is niet normaal!
Hoe kunnen we helpen bijdragen aan heling?
Heling begint volgens Maté met bewustwording van de patronen waarin we zitten, van het systeem waarvan we deel uitmaken. Zo denken we ten onrechte dat ziekte per definitie een individueel probleem is. Veel vaker is het een spiegel van onze samenleving met de chronische stress, het gebrek aan onderlinge verbondenheid, het meedraaien in het hamsterwiel zonder voldoende stil te staan bij waar we hartgrondig Nee of van harte Ja op zouden willen zeggen.
Nee zeggen
Voordat we Ja kunnen zeggen, moeten we eerst Nee leren zeggen, betoogt Maté. En dat begint vroeg, met het ‘Neinalter’: de peuterpuberteit waarin een kind de eigen wil ontwikkelt en diens eigenheid leert beschermen. Wie geen Nee leert zeggen, wie daarin door de ouders is afgestraft, loopt een grotere kans op ziek worden later omdat je authenticiteit is aangetast.
Tijdens de oefening om 4’ lang om de beurt zonder interruptie aan een buur te vertellen wanneer in ons leven we het moeilijk vonden om Nee te zeggen, wordt ons duidelijk dat juist die Nee’s kruispunten markeerden. De eerste keer dat ik als jongere in verzet kwam tegen de wil van mijn vader. Tot later het Nee tegen aantasting van democratische grondrechten wat leidde tot meedoen met de beweging van de Vierde Golf. Het waren bepalende momenten. Een Nee ter wille van een groter Ja, zoals Stephen Covey dat al noemde.
De vraag is: hoe dragen we bij aan een Nee tegen toxische systemen ter wille van het Ja
voor een gezondere samenleving? Persoonlijk ervaar ik dat door het leven in een woongroep
als minidorp met alleenwonenden, stellen en gezinnen waar we naar elkaar omzien, kinderen
een gezonde omgeving bieden om op te groeien en ruimte maken voor mensen die het minder
goed getroffen hebben (partner Johan helpt woongroepen in oprichting met o.a.
zijn boekje over Sociale architectuur). En als bij Sprekersboom aangesloten professionals
doen we dat op de terreinen Ecologie, Economie, Gezondheid, Samenleving en Zingeving,
waarbij we zoeken naar samenwerking en kruisbestuiving om ‘a force for good’ te zijn.
Samenhang zien
Maté vraagt de zaal wie er arts is, dat blijken er zo’n 30 te zijn. ‘Hoeveel van jullie bezochten wel eens een medisch specialist’ vroeg hij aan de rest (dat zijn er veel). ‘En wie maakte mee dat werd gevraagd naar hoe je opgroeide, je huidige situatie met relaties, gezin, werk, hoe je je voelt?’ (dat gebeurde bij enkelingen). Maté benadrukt het belang van samenhang zien: we weten nu dat er neurale netwerken in onze darmen en rondom ons hart zitten die direct aan ons brein verbonden zijn. Maar als Westerse mensen hebben we die connectie tussen hoofd, hart (ik voel het met heel mijn hart) en buik (gut feeling) doorgeknipt. We blokkeren zo onze authenticiteit en speelse creativiteit, wat ons eenzaam en ziek maakt.
Het herinnert me aan onze oude leermeester Vrolijk, docent klinische psychologie aan de VU die in de jaren 80 zijn ‘multimodale aanpak’ ontwikkelde waarover ik mijn afstudeerscriptie schreef. Hij was zijn tijd ver vooruit en had voortdurend ruzie met zijn freudiaanse en rogeriaanse collegae. Hij kreeg destijds geen gehoor voor zijn pleidooi dat een duurzame behandeling inhield dat er aandacht was voor cognitie-emotie-gedrag, spanning-ademhaling, verleden-toekomst, relaties, levensfase, overtuigingen, cultuur, levensstijl (incl. eten, beweging, drugs), stressoren uit de omgeving. Gabor zou er tevreden over zijn…
Vliegwiel voor verandering
Dit waren slechts enkele van de lessen die Gabor Maté overbracht. We werden er door aangezet en aangevuurd, willen er mee aan de slag. Fired up, ready to go! Maar dan de rest van de wereld nog…
‘Zoals verwacht resoneert uw gedachtegoed hier, maar spreekt u ook wel eens voor bijvoorbeeld Wall Street, waar zo’n grote invloed op onze wereld wordt uitgeoefend’ vroeg een aanwezige journalist/schrijver. ‘Ik spreek waar ik gevraagd word, en dat is niet daar’ was Maté’s antwoord. Wel vaak voor medici, ‘het moeilijkste publiek dat ik ken’. Omdat juist zij vanaf hun opleiding al onder chronische stress staan, leren protocollen toe te passen, uit te gaan van de symptomen die behandeld moeten worden in plaats vanuit een holistisch perspectief. Het is een langdurig proces om daar verandering op gang te krijgen, het gaat mondjesmaat. De Body Oriented Learning Academy, opgericht door dagvoorzitter Hilde Bolt, werkt eraan. Ik zie ook beide oprichters van de Academy for Integrative Medicine voor artsen in de zaal, en een specialist die promoveerde op nieuw medisch leiderschap. Dat zijn de artsen met wie het begint.
Zelf voel ik me gesterkt om door te gaan met het ondersteunen van ‘werkgemeenschappen’ en die te helpen bij het vergroten van hun cirkel van invloed. En door gebruik te maken van het ‘stuurwiel voor balancerend leven’ zoals ik dat in mijn boekje Schipperen is levenskunst noemde - waarvan ik deze dag besefte dat het geënt blijkt te zijn op het medicijnwiel van de oorspronkelijk bewoners van Amerika. Van indigenous people kunnen we veel leren over de helende kracht van de natuur.
Marret Kramer, teambegeleider o.a. vrouwen van 40+ en young professionals & spreker bij Sprekersboom
Lees ook deze longreads/interviews
‘Mijn grondplan is vooral een bouwplan’ - interview met
Nienke Meijer, voorzitter Nationaal Burgerberaad Klimaat
'We zijn een bonobo én een chimpansee' - een interview met Danielle Braun, directeur van de Academie voor Organisatiecultuur.