Salman Rushdie

Mes - Gedachten na een poging tot moord

Uitgeverij Pluim

Mes

Salman Rushdie om kwart voor elf op 12 augustus 2022 aangevallen en bijna vermoord door een jonge man met een mes op het podium van het amfitheater in Chautauqua waar hij was voor, notabene, een lezing over veiligheid voor schrijvers. 

Het bericht over deze aanval ging de hele wereld over. Salman Rushdie was dan uiteindelijk toch het slachtoffer geworden van een fatwa ooit uitgesproken door de Iraanse Khomeini naar aanleiding van zijn boek ‘Duivelsverzen’.  

In zijn boek ‘Mes’ neemt Salman Rushdie ons mee naar de dag van de aanval en vooral hoe hij die heeft verwerkt - fysiek en mentaal. In The Late Show van Stephen Colbert spreekt hij erover. Mijn boek, vertelt hij daar, draait om de driehoek liefde, dood en mijzelf. De liefde is vooral de liefde die hij van zijn vrouw Eliza krijgt bij zijn herstel, de dood is het mes dan hem bijna ombrengt en dan hemzelf, Salman Rushdie, die ondanks alles in het leven blijft geloven. Het is ook, zegt hij: ‘A love story murder story love story.’

In de aanloop naar de aanval met het mes, schrijft Salman Rushdie, heeft hij een droom. Een bijzondere droom die hij bespreekt met de Amerikaanse journalist Anderson Cooper: 

Anderson Cooper: You had had a dream two days, I think it was, before the attack. What was the dream?

Salman Rushdie: I kind of had a premonition. I mean, I had a dream of being attacked in an amphitheater. But it was a kind of Roman Empire dream, you know? As-- as-- as if I was in the Colosseum and it was just somebody with a spear stabbing downwards, and I was rolling around on the floor trying to get away from him. And I woke up and was quite shaken by it. And I had to go to Chautauqua, you know? And I said to my wife, Eliza, I said, "You know, I-- I don't want to go." 

Anderson Cooper: Because of the dream?

Salman Rushdie: Because of the dream. And then I thought, "Don't be silly. It's a dream.

Had hij naar zichzelf geluisterd, dan was er die dag geen aanval met een mes geweest, maar ook geen boek. En ondanks de verschrikking is juist dat boek, dat zo persoonlijk ingaat op de aanval en het herstel, een bijzonder boek geworden. ‘Er is de revalidatie van het lichaam, maar er is ook de revalidatie van de hersenen en de geest.’ 

Salman Rushdie beschrijft dan drie belangrijke revalidaties in zijn eigen leven. De eerste is hoe hij zichzelf in zijn vroege leven via de weg van literatuur kon repareren. ‘Ik had een baan, maar het was niet een baan die ik wilde. Ik probeerde te schrijven, maar schreef niets wat de moeite van het lezen waard was.’ Juist het ontdekken van de schrijver in zichzelf, geeft in ‘Mes’ ook de kracht om te herstellen van het mes en de bijna-dood. 

De tweede revalidatie is het leven weer oppakken na de fatwa, wat een decennium van semi-ondergronds leven onder politiebescherming betekent en ook een tijd waarin Salman Rushdie dreigde zichzelf kwijt te raken. Niet alleen vanwege het gevaar om vermoord te worden, maar ook vanwege het afgewezen worden van veel mensen. ‘Die wond is tot op de dag van vandaag niet geheeld. Ik moet de afwijzing accepteren, maar dat is moeilijk. Ik raakte in die jaren weer in een neerwaartse spiraal en het duurde lang voordat ik vaste grond onder de voeten kreeg (...)’

De derde revalidatie leert hij dan om zich niet meer langer schuil te houden of ‘de angst overwinnen die ik louter door mijn aanwezigheid bij anderen teweeg kon brengen.’ ‘Ik kon er op geen enkele manier zeker van zijn dat er niets was om bang voor te zijn. Ik had alleen mijn instincten, en die zeiden: Leef. Leef. 

In een werkelijk geweldig interview met Jon Stewart die weer 1 keer per week de Daily Show doet, spreekt Salman Rushdie heel moedig over aanval, herstel, maar vooral over zijn veerkracht als mens en schrijver die hij door de vele strijd heeft geleerd. 

Aan het eind van het boek gaat Salman Rushdie met zijn Eliza terug naar de plaats van onheil om te zien waar hij was gevallen, maar vooral om te ervaren waar hij nu rechtop staat. De jongeman, die nooit met naam wordt genoemd, maar overal als A. wordt aangeduid (aanvaller, asshole) zit achter tralies en kan een lange straf verwachten. ‘Ik deed wat ik me had voorgesteld en wat ik nodig had: rechtop staan op de plek - op wat volgens mij de precieze plek was - waar ik was gevallen.’

Is het opnieuw toeval dat Salman Rushdie ooit de tekst schreef voor het nummer The Ground Beneath Her Feet van U2 

It was the ground beneath her feet

It was the ground beneath her feet

Go lightly down your darkened way

Go lightly underground

I'll be down there in another day

I won't rest until you're found

Let me love you, let me rescue you

Let me bring you where two roads meet

Oh, come back above

Where there is only love

- Ron van Es

Koop het boek hier