Het Leven Vraagt Om
Omzien. Omgaan. Omdat.
Lang geleden, toen ik betrokken was bij een christelijke beweging, vonden we het een goed idee om op een groot grasveld in Rotterdam-Zuid een tent neer te zetten. Elke dag en avond waren we als groep daar om ‘anderen’ te vertellen hoe hun leven beter kon. Sommigen noemen dat evangeliseren. Vanaf het begin kwam er een groep jonge Feyenoord aanhangers. Ik herinner mij één van die jongens nog heel goed omdat hij in al zijn zakken blikjes bier had die hij met één hand opentrok, snel leeg dronk en daarna met diezelfde hand verkreukelde. En op een dag daagde de groep jonge Feyenoord fans ‘onze’ God uit voor een voetbalwedstrijd. God tegen Feyenoord werd er afgesproken. Op een woensdagmiddag was het zover, en tot hun diepe teleurstelling verloor Feyenoord van God. Veel heeft God verder niet aangericht bij deze groep en van de boodschap moesten ze niet veel hebben. Hoewel ik weet dat een van hen een ‘overloper’ werd en, voor zover ik weet, nog steeds een trouwe kerkganger is.
Groepen en ons ophouden in groepen. Het is zo oud als de mensheid. Eerst uit noodzaak omdat we alleen opgevreten zouden kunnen worden. Daarna uit noodzaak omdat we elkaar de kop in zouden kunnen slaan. En nog steeds uit noodzaak want alleen jaagt de wereld ons angst aan en maakt die ons eenzaam. Uit een groot onderzoek blijkt ook dat we als mens gelukkiger worden - en ouder en minder ziek - als we investeren in relaties. Relaties worden dan al gauw groepen. En ons oude reptielenbrein maakt in relatie tot onze groep al snel een tegenover - onze groep tegenover de andere groep. Feyenoord tegen God.
Een groep helpt ons ook te bergen en te verbergen. Het wordt een burcht, een vesting, een groupthink. Binnen de groep cirkelen de juiste verhalen, de goede meningen, de heldere zienswijzen. Internet heeft die groepen niet bepaald dichter bij elkaar gebracht, maar meer nog uit elkaar gedreven. De hang naar onze eigen tribe, ondanks dat informatie ons milder zou kunnen stemmen, heeft de lokroep van de tribe alleen maar groter gemaakt. De polarisatie - het tegenover elkaar staan - heeft de samenleving zelfs uit evenwicht gebracht. De noodzaak om ons te verbinden voor, pakweg, een groter doel, een ideaal bijvoorbeeld, wordt niet meer gezien. De vraag naar wie wij zijn, is de vraag naar de tribe geworden. Daarmee lijken we terug naar ‘af’, naar vroegere tijden waar we als we alleen staan opgevreten kunnen worden, of onze kop kunnen verliezen. Wij tegenover zij. De vraag is of we elkaars boodschap dan nog kunnen horen?
In hun boek ‘Wat nu!? - nieuw perspectief op grootschalige gedragsverandering’ beschrijven Thijs Homan en Rob Wetzels een mooie oefening. Stel je een volle filmzaal voor. Op het grote doek voor hen zien de aanwezigen een cockpit waar iedereen dus in zit en met hulp van een zogenaamde vluchtsimulatie kunnen ze samen het vliegtuig besturen. Met bordjes in hun handen wordt mensen gevraagd samen het vliegtuig te laten landen. Aan de linkerkant van de zaal zitten de mensen met bordjes die het vliegtuig links richting geven. Aan de rechterkant de mensen met bordjes die het vliegtuig rechts begeleiden. In het midden proberen mensen het vliegtuig rechtdoor te laten vliegen. Dat gaat eigenlijk best goed, maar het wordt natuurlijk duvels ingewikkeld als iedereen er ook voor moet zorgen het vliegtuig veilig te laten landen. Er is echter een gezamenlijk belang om het zo goed mogelijk voor elkaar te krijgen.
Maar wat nu als diezelfde aanwezigen in de filmzaal allemaal een eigen doel nastreven, eigen belangen hebben? En als die belangen dan ook nog eens op dat witte doek - in beelden, grafieken, hoogtemeters, verwachtingen - zichtbaar worden gemaakt? Ga er maar aanstaan om dan als hele zaal dat vliegtuig aan de grond te krijgen en geen crash te veroorzaken.
De linkerkant van de filmzaal tegen de rechterkant van de filmzaal. En het midden dat nog probeert wat evenwicht te brengen. Onmogelijk. Het vliegtuig zal uit zijn baan worden getrokken, en ondanks dat iedereen begrijpt dat dit een catastrofe zal worden voor allen, lijkt het eigenbelang toch belangrijker. Belangrijker dan wat?
Het groepsdenken werd enigszins doorbroken vanaf de 7e eeuw, zover we weten, door een enkele regel die in bijna alle godsdiensten, religieuze bewegingen en filosofieën tevoorschijn kwam. Die regel werd later niet voor niets de Gulden Regel genoemd: ‘Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden’. Wij in het Westen herkennen deze Gulden Regel misschien het beste uit onze lessen op de zondagsschool, maar in essentie komt hij ook voor in de teksten van de Tao, Mahabharata, in het Boeddhisme, bij Confucius, bij de Grieken, en ook in modernere tijden zoals in de Franse grondwet.
‘Slechts aan wie zijn eigen lichaam liefheeft als zijnde de hele wereld, mag de wereld worden toevertrouwd.’
‘Men moet nooit een ander aandoen, wat men voor zichzelf als kwetsend ziet. Dat is de kern van de regel van alle rechtschapenheid.’
‘Doe andere mensen niet aan waarover je zelf verontwaardigd zou zijn, als je dat zelf zou moeten ervaren.’
Wat als de mensen in die filmzaal, en ondanks al hun eigen belangen, geprojecteerd op dat witte doek, die Gulden Regel zouden hanteren?
Omzien. Omgaan. Omdat.
Ron van Es, schrijver, mentor bij School for Purpose Leadership
(bovenstaand gedeelte is uit het boekje 'Het leven vraagt om' dat is uitgegeven door Postcast)
In hun boek ‘Wat nu!? - nieuw perspectief op grootschalige gedragsverandering’ beschrijven Thijs Homan en Rob Wetzels een mooie oefening. Stel je een volle filmzaal voor. Op het grote doek voor hen zien de aanwezigen een cockpit waar iedereen dus in zit en met hulp van een zogenaamde vluchtsimulatie kunnen ze samen het vliegtuig besturen. Met bordjes in hun handen wordt mensen gevraagd samen het vliegtuig te laten landen. Aan de linkerkant van de zaal zitten de mensen met bordjes die het vliegtuig links richting geven. Aan de rechterkant de mensen met bordjes die het vliegtuig rechts begeleiden. In het midden proberen mensen het vliegtuig rechtdoor te laten vliegen. Dat gaat eigenlijk best goed, maar het wordt natuurlijk duvels ingewikkeld als iedereen er ook voor moet zorgen het vliegtuig veilig te laten landen. Er is echter een gezamenlijk belang om het zo goed mogelijk voor elkaar te krijgen.
Maar wat nu als diezelfde aanwezigen in de filmzaal allemaal een eigen doel nastreven, eigen belangen hebben? En als die belangen dan ook nog eens op dat witte doek - in beelden, grafieken, hoogtemeters, verwachtingen - zichtbaar worden gemaakt? Ga er maar aanstaan om dan als hele zaal dat vliegtuig aan de grond te krijgen en geen crash te veroorzaken.
De linkerkant van de filmzaal tegen de rechterkant van de filmzaal. En het midden dat nog probeert wat evenwicht te brengen. Onmogelijk. Het vliegtuig zal uit zijn baan worden getrokken, en ondanks dat iedereen begrijpt dat dit een catastrofe zal worden voor allen, lijkt het eigenbelang toch belangrijker. Belangrijker dan wat?
Het groepsdenken werd enigszins doorbroken vanaf de 7e eeuw, zover we weten, door een enkele regel die in bijna alle godsdiensten, religieuze bewegingen en filosofieën tevoorschijn kwam. Die regel werd later niet voor niets de Gulden Regel genoemd: ‘Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden’. Wij in het Westen herkennen deze Gulden Regel misschien het beste uit onze lessen op de zondagsschool, maar in essentie komt hij ook voor in de teksten van de Tao, Mahabharata, in het Boeddhisme, bij Confucius, bij de Grieken, en ook in modernere tijden zoals in de Franse grondwet.
‘Slechts aan wie zijn eigen lichaam liefheeft als zijnde de hele wereld, mag de wereld worden toevertrouwd.’
‘Men moet nooit een ander aandoen, wat men voor zichzelf als kwetsend ziet. Dat is de kern van de regel van alle rechtschapenheid.’
‘Doe andere mensen niet aan waarover je zelf verontwaardigd zou zijn, als je dat zelf zou moeten ervaren.’
Wat als de mensen in die filmzaal, en ondanks al hun eigen belangen, geprojecteerd op dat witte doek, die Gulden Regel zouden hanteren?
Omzien. Omgaan. Omdat.
Ron van Es, schrijver, mentor bij School for Purpose Leadership
(bovenstaand gedeelte is uit het boekje 'Het leven vraagt om' dat is uitgegeven door Postcast)