Dag Hilde,
Je schreef me al dat het idee van een kompas in je je leven je aansprak. Mijn eerste boek heeft als ondertitel ‘je instinct als kompas’, dus heb ook iets met het woord. Even je boek ‘Get your guts’ opgezocht, waar je ook over schrijft: ‘Het leven kan mooi, maar ook vol risico's en soms wreed zijn. We kunnen niet altijd kiezen wat onze weg kruist. Toch is het vaak mogelijk om lichter, speelser, creatiever en eenvoudiger met het leven om te gaan.’
Het leven kan mooi zijn, maar ook wreed. Dat maakt het pad dat we gaan ook onvoorspelbaar. Iets dat we in het westen maar moeilijk kunnen aangaan. Liefst hebben we alles verzekerd, tot de dood, en over de dood spreken we liever niet. Ik weet dat jij leerling bent van de boeddhistisch leraar Tulku Lobsang Rinpoche, die ik eens hoorde zeggen, of eigenlijk de grap hoorde maken tegen een zaal vol met Nederlanders: ‘Jullie moeten haast maken om iets van je leven te maken, ik heb de tijd.’ Hij bedoelde natuurlijk dat de dood voor hem niet het einde is, er is een terugkeer, in welke vorm dan ook.
Dat haast maken er iets van te maken herken ik wel om mij heen. De stip op de horizon, uit alle macht je talenten benutten, er alles uithalen. En dan liefst zo geriefelijk en voorspelbaar mogelijk. Verzekerd tegen alle stormschade. En aan het eind willen we niet dood, want dan houdt alles op.
Eigenlijk, als ik dit zo aan je schrijf, word ik er verdrietig van, want al het leven dat we leven staat zo onder enorme druk. Leven is de hype zelf die we ervan hebben gecreëerd. Hoe komen we dan met ons innerlijk kompas, of ons kompas als instinct zoals jij schrijft, hier vandaan? Hoe komen we in een vaarwater dat recht doet aan het leven van ons en het Leven waarin we leven?
Hartelijke groet,
Ron
Lieve Ron,
Dank voor je woorden. Je resoneert in me, omdat ik dit ook geregeld kan ervaren. Het leven is zo complex geworden, dat de weg terug naar eenvoud zo lastig lijkt. En dit terwijl ik in alles voel dat het de enige uitweg is; terug naar eenvoud. En ik ben benieuwd of je het herkent dat het zou makkelijk is om dit te zeggen, maar doen blijft lastig, ondanks dat je het weet. We zijn toch best onvermogende, hardleerse of misschien beter zoekende mensjes. Het is soms hard werken om in het oog van de storm te blijven staan.
Wat een prachtige zin “het leven is de hype zelf die we ervan hebben gecreëerd”. Dat is zo waar. Het doet me denken aan wat Tulku Lobsang laatst zei: “ We create so many problems, while we don’t realise life itself is already complicated enough.” Hierbij verwijst hij ook naar het gegeven van sterfelijkheid, het bewustzijn hiervan en het ervaren van pijn die hoort bij het leven. Het bewustzijn van die dingen waar we geen invloed op hebben is al uitdaging genoeg. We zijn als mensheid een groep lotgenoten van stervenden in the end en met dit besef zouden we elkaar beter kunnen vasthouden dan bestrijden denk ik wel eens.
Wat me zo kan treffen is wat je schrijft over “En aan het eind willen we niet dood, want dan houdt alles op.” Het is wonderlijk dat we als mensen zoveel moeite doen om niet dood te gaan, terwijl we net zo bang zijn om werkelijk te leven. Dus we willen niet dood, maar ook vaak niet leven, met alle condities die horen bij leven, de mooie dingen, maar ook de pijn.
De eerste stap naar ons eigen vaarwater is voor mijn gevoel ons eigen lichaam, zonder lichaam is er immers voor ons geen leven. Ik kan me een interview herinneren met een Maori-leider die zich verwonderde over westerlingen, omdat ze als ze de natuur in willen ‘altijd naar en bos of berg willen’ of iets dergelijke om te wandelen, terwijl ze zich niet realiseren dat als je je handen op je hart en buik legt, je al in contact bent met de natuur. Het is zoveel dichterbij dan we denken en zeker niet buiten onszelf.
En natuurlijk kom je dan een eerste hobbel tegen; ongemak, pijn, niet weten hoe met je lichaam om te gaan onmacht enzovoorts. Ik verbaas me altijd dat dit geen vak op school is: hoe werkt het lichaam , hoe werken emoties en gevoelens en hoe ga je hiermee om. Vanuit het lichaam kun je echter ook de kwetsbaarheid voelen en hier vanuit de compassie voor medemensen, die net zo kwetsbaar zijn. En dat is hard nodig in deze wereld. Dat we de waarde van het leven echt gaan zien.
Soms kan ik optimistisch zijn, omdat er zoveel mensen zijn die het anders willen, maar soms overvalt met het gevoel van onmacht, omdat de vertaalslag van zeggen naar doen zo lastig is. Op individueel niveau, maar ook collectief. Als ik naar de wereld van vandaag kijk vraag ik me wel eens af of we nou eigenlijk wel echt lerende wezens zijn. Wat is ervoor nodig dat er echt dingen veranderen. Hoe kijk jij hiernaar?
Warme groet Hilde
Dag Hilde,
Je schrijft: ‘Wat is ervoor nodig dat er echt dingen veranderen?’ Een terechte vraag en waarschijnlijk ons mens-eigen, want verandering moet altijd tijdens ons leven plaatsvinden. Als je op de lange tijdlijn kijkt van deze planeet, ook de tijden waar wij er nog helemaal niet waren, dan is die verandering natuurlijk enorm. Misschien willen we te snel. En vooral te snel oplossen.
Je sprak over een Maori, en als ik iets begrijp van deze mensen, dan is het dat verandering helemaal niet nodig is. We zullen alleen onze blik op verandering moeten wijzigen. Net als de opmerking van sommige impact ondernemers die ‘het goede willen voor een betere planeet’, of ‘de planeet beter willen achterlaten’ na hun dood.
De planeet is al helemaal goed, alleen ons gedrag verstoort het. Als dan ons gedrag moet veranderen, en daar ben ik het met je over eens, dat is hardnekkig egocentrisch, dan is stilstaan de beste manier om te veranderen.
Eerst diep luisteren. Luisteren als we in de natuur zijn. Niet een berg willen beklimmen, of een lange afstandspad met succes lopen, maar luisteren door stil te staan.
Luisteren in de gesprekken die je voert. Ik denk aan de onlangs overleden Afrikaanse filosoof Paulin Hountondji, die in de gesprekken die hij voerde vooral luisterde.
Ondanks zijn roem, zegt Michael Eze, vriend en filosoof, in een artikel in NRC, bleef Hountondji altijd een buitengewoon bescheiden mens, die in privégesprekken beleefd en aandachtig naar zijn gesprekspartners luisterde en zelf maar weinig sprak: „Ik sprak niet alleen maar met hem als een wetenschapper, maar respecteerde hem ook als een soort vaderfiguur. Voor mij is hij een wijze.”
En vooral luisteren naar onszelf. Ons lichaam, onze innerlijke stem, en ja, ons kompas. Dat is geen passieve houding, maar een actieve, echter niet gericht op het fixen, gericht op het behalen van iets, niet gericht op een snelle verandering.
Hoe werkt dat voor jou?
Hartelijks
Ron
Lieve Ron,
Ik heb even de tijd genomen om je woorden te laten resoneren. Voor mij werkt het zoals je beschrijft en prachtig je link naar Hountondji.
De tibetaanse leermeester Tulku Lobsang Rinpoche benoemt ook wat jij zegt, dat we onze blik op verandering moeten wijzigen. Hij geeft 4 perspectieven op het leven die mij altijd enorm helpen als kompas.
- Zien dat het leven zelf kostbaar is
- Vergankelijkheid - Verandering is een (gegeven) natuurkracht
- Lijden is een onderdeel van leven
- Dood is onvermijdelijk
Dit stript het leven tot aan de essentie. Het klinkt overigens makkelijker dan het is, maar ik voel ook wanneer ik me hier mee kan verhouden, het leven me minder verrast. Het zijn levenswijsheden die ik ook ben tegengekomen in de periode dat ik ernstig ziek was 4 jaar geleden.
Mooi hoe Michael Eze spreekt over Houndondji. Een wijze heeft levenservaring, geleerd van het leven, of zoals de boeddhisten zeggen: Wisdom is knowledge without learning. En niet alle wetenschappers die veel kennis hebben zou je als wijze mensen betitelen. Mijn eigen mentoren waar ik veel van heb geleerd waren ook (levens-)wijze mensen die goed konden luisteren en spreken wanneer dat nodig was.
Ik kom er steeds meer achter dat luisteren naar onszelf zoveel meer inhoudt dan even een momentje stilstaan. Ik ziet het net als jij als een actieve houding en niet vanuit ‘het doen’, maar het volledig aanwezig durven zijn, het ontvankelijk zijn voor het leven en in je eigen diepte durven kijken.
Deze week gaf ik les aan een groep mensen en iedere keer weer zie ik, wanneer mensen durven vertragen, verzachten en verstillen, hoe mooi mensen kunnen zijn. Dan ontstaan er andere gesprekken, dan worden luisteren en stilte een onderdeel van de communicatie. Dan zijn mensen verbonden met zichzelf en daarmee ook veel meer met anderen. Want dat is voor mij ook een ontbrekende schakel in onze maatschappij.
Het vraagt echter moed om die tijd en ruimte te maken, omdat we wereld een ander appél op ons doet. Hierover spreekt de Belgische emeritus hoogleraar Paul Verhaeghe ook zo mooi in zijn boek Onbehagen. “Een maatschappij die haar leden een voortdurende concurrentie oplegt – met anderen en met zichzelf – maakt verbondenheid onmogelijk. Wanneer diezelfde maatschappij ook nog eens autonomie oplegt is het resultaat geen autonomie, maar eenzaamheid”, analyseert Verhaeghe.
Jouw verhaal raakt bij mij ook aan de essentie van een veel groter perspectief van het kijken naar het leven, wat er allemaal al voor ons is geweest. Dat laat de nieuwe documentaire van Stephen Spielberg en Morgan Freeman 'Life on our planet' zo mooi zien. Hoeveel leven is er al voor ons geweest, massa-extincties, ijstijden, klimaatveranderingen, bloeiende en ondergaande beschavingen… En dat brengt me ook bij het woord humbleness; we zijn niet zo groot, zo invloedrijk, zo belangrijk als we denken. Dit zal voor sommigen angst op roepen, maar het geeft mij met name innerlijke rust en zelfrelativering en dat is een fijn kompas. Ik doe wat ik kan, ik luister naar mijn innerlijke stem, mijn lichaam, naar de natuur en daar het leven én ik weet dat het allemaal vergankelijk en eindig is.
Ik ben benieuwd naar jouw volgende bespiegelingen!
Liefs, Hilde