Jonas Kooyman

De havermelkelite, hoe de nieuwe yup de stad onherkenbaar verandert

DasMag uitgevers

De havermelkelite

Of Jonas Kooyman is zijn onderwerp na het schrijven van zijn boek Havermelkelite helemaal zat, of zijn doelgroep, die havermelk drinkende young urbans, de yup, is hem helemaal zat om zo te kakken gezet te worden. Ik ben benieuwd hoe dat verder dus gaat.

In ieder geval geeft Jonas Kooyman een geldige inkijk in die groep veelal jonge, soms creatieve, mensen die de stad Amsterdam instromen en veranderen. De YT video hierboven is van twee jaar geleden, inmiddels is de situatie wel veranderd. Voor Jonas die een zeer succesvol Instagram account beheert waar hij goed geld mee verdient, en voor de stad Amsterdam, waar gewoon wonen niet meer betaalbaar is en waar de hypes elkaar opvolgen als de wolken in de lucht.

Als je het boek leest, denk je al gauw: wie zijn die mensen? 'Ik ben mijn uiterlijk gaan zien als een project dat bestaat uit verschillende onderdelen waarin ik kan investeren', vertelde een jonge vrouw mij toen ik haar voor de krant sprak over botox - en fillergebruik.'  De krant is de NRC waar Jonas Kooyman nog voor schreef, maar intussen heeft hij zijn eigen weg gevonden als chroniqueur van het Amsterdamse leven. Bij de krant verdiende hij weinig tot te weinig, en eerlijk gezegd vind ik hem stoer als hij daar opstapt, want inderdaad worden jonge journalisten een poot uitgedraaid. 

De havermelkelite bestaat in het boek uit twee typen. De streefklassers, 'die een Cineville abonnement hebben en espresso martini's van veertien euro drinken bij de populaire restaurants van het moment, maar nooit een huis zullen kunnen kopen. (...) Deze groep maskeert de angst voor sociale daling met consumptie die een geslaagd, trendy middenklassenleven moet uitstralen. En de HENRY's, 'high earners, not rich yet. Zelfs met hun bovenmodale salaris staan ze aan het einde van de maand vaak rood, omdat ze gevoelig zijn voor statusverhogende consumptie.'

Het zijn deze jonge twintigers en dertigers die Amsterdam doen veranderen in een samenleving waarin zij het middelpunt zijn. In de sportschool, door Jonas Kooyman consequent aangeduid als sportklas, is de spiegel hun eigenbeeld. Hier wordt niemand herkend of gegroet. Hier ga je op in jezelf. 'Fijne dag', zegt een nieuwe deelnemer bij het verlaten van de mannenkleedkamer. Niemand reageert, de jongen met achterovergekamd haar tikt uitdrukkingsloos verder op zijn telefoon, met op de grond naast hem een sporttas van Louis Vuitton. Een man gaat ongestoord door met het maken van selfies voor de spiegel.'

Zo komen in het boek vele voorbeelden langs hoe de streefklasser en de HENRY leven en vooral hard werken, want om zo te leven moet je vele uren werken om het te kunnen betalen. Het is de hamster in het draaiende rad in een schijnbare gouden kooi. En zo gaat het niet alleen in Amsterdam, want de jonge, op het uiterlijk, succesvolle yup kan zo maar die stad verruilen voor Berlijn, Londen of New York. Ander decor, zelfde leefstijl. 'Ik zie een stad waarin de havermelkelite allemaal kleine poortjes om zich heen bouwt. Los van elkaar kun je er met een sprongetje overheen. Maar het worden zo veel poortjes dat het langzaam een vesting wordt, een stad in een stad, waarvan de loopbrug omhooggaat.'

Jonas Kooyman haalt de Amerikaanse socioloog Ray Oldenburg aan om de situatie te duiden, die het begrip third place bedacht. je eigen thuis is dan de first place, je werk of studie de second place, en de third place is of zijn de openbare plekken die we om ons heen hebben, de plekken waar je de gemeenschap kunt ervaren. 'Het zijn locaties die - zo blijkt uit onderzoek - bijdragen aan het mentale welzijn van de bezoekers ervan én aan het gevoel van verbondenheid in een buurt, omdat je er relaties opbouwt met de andere aanwezigen.' Maar wat als we de third place niet meer hebben of ervaren?

'Oldenburg stelde een aantal criteria op, waar de third places aan voldoen. Mensen kennen er je naam, je voelt je er thuis, je bent vrij om te komen en te gaan wanneer je wilt, status is niet relevant, iedereen is gelijk.' Het punt dat Jonas Kooyman hier heel duidelijk maakt, de havermelkelite kent geen third place, en is volledig aan zichzelf overgeleverd. 'Ik zie een groep die zich steeds meer naar binnen keert. Die het steeds ingewikkelder maakt om mee te doen, vanwege haar specifieke voorkeuren, hyperverfijnde smaakpalet en constante stroom van nieuwe trends.'

Het het boek eindigt met een situatie die je als lezer niet vrolijk stemt, en mocht je tot de doelgroep van havermelk drinkende yup behoren, toch tot nadenken moet stemmen. 'Een jonge vrouw met een yogalegging en Airpods in trekt de deur achter zich dicht van de prijzige Deense sapjesketen Joe & the Juice in De Pijp, de meest veryupte buurt van Amsterdam. Ze neemt een diepe hijs van haar vape. De rook die ze uitblaast blijft een fractie van een seconde in het luchtledige hangen, voordat die verwaait. Ze loopt langs het stoplicht van een druk kruispunt, waarop een sticker is geplakt van een lifecoach. Eigenlijk heb ik alles, waarom voel ik me dan zo leeg? Ze merkt hem niet op en verdwijnt uitdrukkingsloos in de menigte.'

- Ron van Es

Koop het boek hier