Hartverwarmend ontmoeten 

“Een luisterend oor, een veilige plek. Dat is waar de reguliere zorg helemaal niet op ingericht is in Nederland,” zei hoogleraar Floortje Schepers in het radioprogramma  Goed Ingelichte Kring dat Radio 1 ter afsluiting van De Nederlandse Week van Mentale Gezondheid uitzond. 

Een uitspraak die me enorm verbaasde. Waar ik ook - of eigenlijk nog meer - van opkijk, is dat deze uitspraak niet iedereen verbijstert. Kennelijk is het een bekend gegeven dat zorgverleners niet toekomen aan luisteren. Kennelijk is dat ‘normaal’ in deze tijd. 

Is een ontmoeting in een zorginstelling niet juist hét uitgelezen moment om de ander echt te horen en te zien? Is dat niet waar het om draait? Als zorgverlener is het toch je doel te achterhalen hoe het écht gaat met degene die tegenover je zit? Kun je je werk verrichten zonder dat luisterend oor? Kun je verbinden, zonder de ander het gevoel te geven dat hij of zij bij jou alles kan delen op een veilige manier? 

 Ik stuitte onlangs in een tekst op het begrip hartverwarmend. Een prachtig begrip, dat me raakte. Hartverwarmende ontmoetingen, die kunnen we in deze tijd wel gebruiken, denk ik. Mensen die er voor elkaar zijn om gedachten en ervaringen te delen; als het goed gaat, als het ietsjes tegenzit en ook als het niet goed gaat. Als je struikelt, valt en niet meer weet hoe je op moet staan. 

In de buurt waar ik woon zien we regelmatig ‘een verwarde vrouw’ op straat. Altijd alleen. Elke centimeter van haar armen beschadigd met scherpe voorwerpen en sigaretten. ‘Om de pijn te verplaatsen.’ Wanneer iemand in een poging deze jonge vrouw te helpen de politie belt, moet zij een boete betalen. De ‘hulpverlening’ is het zat. Ze kunnen niets met haar en ze zijn al te vaak gebeld. Waar kan een vrouw als zij terecht? Hoe hartverwarmend is onze samenleving? 

Een goede vriend van mij kreeg angstaanvallen en sliep niet meer. Hij werd (vrijwillig) opgenomen uit angst voor impulsieve zelfdoding, maar wilde de volgende dag alweer naar huis. Hij moest aan minstens drie verschillende hulpverleners zijn verhaal vertellen. Opnieuw en nog een keer. Formulieren, computerprogramma’s werden voorzien van informatie. Hij voelde zich bekeken. Hij wilde weg. Voelde zich niet veilig. 

Zijn ervaring tijdens deze opname werkte averechts. Hij wilde hierna zo min mogelijk met de GGZ te maken hebben. Een stapeling van ervaringen met een zeer dramatische afloop. 

Wat nou, als hij bij de crisisdienst wél was opgevangen door open armen en een luisterend oor? Door iemand die écht aandacht had voor zijn verhaal, iemand die ‘s nachts als hij een angstaanval had een kop thee zette en luisterde? Wat als zijn kennismaking met de ggz hartverwarmend was geweest? 

De radio-uitzending waarin Floortje Scheepers sprak, ging over de meerwaarde van inloopvoorzieningen. Een plek waar mensen terecht kunnen om ervaringen te delen en te ontspannen. Ze kunnen even uitademen en zichzelf zijn. Ze vinden daar een luisterend oor, een veilige en hartverwarmende plek. 

Hoe kunnen we zorgen dat we meer hartverwarmende plekken creëren? In de eigen sociale kring, in het onderwijs, op het werk en in het verenigingsleven? Kunnen we met open blik luisteren en onze samenleving ‘verwarmen’, zodat er in de reguliere zorg wellicht ruimte ontstaat voor een herinrichting, richting luisterend oor? 

Fook Hali, communicatieadviseur, schrijver