Jurriën Rood,

Film en filosofie, beantwoorden grote levensvragen

Uitgeverij Noordboek

Film en Filosofie

Aan de hand van grote levensvragen schrijft filosoof en filmmaker Jurriën Rood de antwoorden bij elkaar via de wegen van de filosoof en het witte doek van de film. Een mooie combinatie film en filosofie want film geeft het beeld waar de filosoof die oproept en de filosofie stuit op thema’s die de filmmaker bezighoudt. 

‘Beide ramen op de werkelijkheid hebben hun eigen perspectief, ze zijn als sensoren die elkaar aanvullen.’

Zoals ik vroeger al als beginnend scenarioschrijver al leerde: wat is de premisse?, zo begint de beginnende filosoof altijd met een korte vraag, die altijd weer verder langs de deuren van het leven gaat. Jurriën Rood behandelt in zijn boek er 10 van zulke om die op te lossen met filosofische gedachten en de beelden van de films die erbij horen.

Is geld goed voor je? Is seks echt zo belangrijk? Is scholing (nog) wel nodig? Hoe kan ik werkelijk van iemand houden? Hoe word ik jaloezie de baas? Wat is een goede openingszin? Hoeveel vrijheid heb ik nodig? Is het erg om alleen te zijn? Is geluk voor mij weggelegd? Waarom leven wij (inclusief de zin van het leven)? 

Werkelijk belangrijke actuele vraagstukken voor ons mensen vandaag en het moet gezegd: Jurriën Rood maakt zich er niet met een Jantje van Leiden af. ‘Films zijn meestal vast verbonden aan de tijd en plaats waarin ze spelen. (...) Filosofie komt van de andere kant. Ze probeert juist niet plaats- en tijdgebonden te zijn.’

Ik duik, als voorbeeld, wat meer in op de vraag die Jurriën Rood stelt in zijn boek: ‘Hoeveel vrijheid heb ik nodig?’ In dat hoofdstuk haalt hij de Engelse filosoof Isaiah Berlin aan die het heeft over negatieve en positieve vrijheid. Negatief is natuurlijk dat je als individu je vrijheid kan kwijtraken - overheersing door een vijand, gevangenschap, onderdrukking. Denk ook aan films Mississippi Burning, Daniel Blake, The Battle of Algiers). Positief is de vrijheid die je verkrijgt, zeg de sexuele vrijheid, bijvoorbeeld in de film Blue Movie.  

Bij elke vorm van vrijheid hangt er natuurlijk de schaduw van de tegenkant tegenover. Het logisch snakken naar vrijheid maakt ook dat echt vrij zijn zo weer de eigen vragen oproept of de vrijheid ook gevierd kan worden. Jurriën Rood haalt hier de filosoof Karl Popper dan aan: ‘Onbegrensde vrijheid zal leiden tot haar eigen tegendeel, want bij het ontbreken van beperkingen moet zulke vrijheid wel leiden tot een tirannie van de sterkeren over de zwakkeren.’ 

Je eigen vrijheid en het beleven daarvan maakt ook dat de ander in beeld komt. In hoeverre maak je de ander dan een gevangene van jouw vrijheid? ‘Wie krijgt dan de ruimte, ten koste van de ander? Is de ene vrijheid toch belangrijker dan de andere, en waarom dan wel?’ In het hoofdstuk komen dan verder Plato, Kunneman, Bentham en Kant langs om het idee van individuele vrijheid verder te duiden. Om al deze vragen filmisch ook uit te werken, komt Jurriën Rood met een typische Nederlandse film, Flodder. ‘Met een bijna satanisch genoegen laat filmer Dick Maas zien welke puinhoop er ontstaat en tot welke machteloze rol de voorposten van de orde - de sociaal werker, de politie - veroordeeld zijn als de niet-begrensde vrijheid in de praktijk wordt gebracht.’ En dan de gewaagde uitspraak: ‘Ooit, over decennia, zal Flodder gezien worden als de scherpste politieke film uit de Nederlandse jaren tachtig.’

Denkoefening: welke film staat jou nu nog steeds bij als dé film en welke vraag is daar voor jou aan gekoppeld (geweest) voor je eigen leven?

Ron van Es

Koop het boek hier