Petra Kuipers

Empathisch leiderschap is niet voor watjes, over moed, integriteit en daadkracht

Uitgeverij Boom


Empathisch leiderschap is niet voor watjes


Er zijn veel, heel veel boeken over leiderschap, en ik heb er ook aan meegedaan. Op een of andere manier zoeken leiders naar boeken over leiderschap, of zoeken auteurs leiders op met hun boeken. Leiderschap klinkt natuurlijk belangrijk, misschien is dat het? In het voorwoord van mijn boek schreven Nienke Meijer en Simone Heideman over dienend leiderschap: ‘Wat dienende leiders onderscheidt van andere leiders is dat ze niet gefocust zijn op zichzelf, maar op anderen en dat ze gemotiveerd zijn om het leven van anderen beter te maken in plaats van alleen dat van zichzelf.’


Petra Kuipers doet er met haar boek ‘Empathisch leiderschap is niet voor watjes’ een klein schepje bovenop. We hebben niet alleen dienende leiders nodig, maar ook empathische leiders. 'Empathie is geen teken van zwakte, maar een blijk van moed, integriteit en daadkracht.’ 


En dat allemaal in een tijdperk waarin leiders zich dienen te manifesteren als mannelijk, sturend, ‘bold’, en daarmee soms ook onbeschoft, de spierballen tonen en van alles roepend om de aandacht te krijgen. Waar is het dienend leiderschap gebleven, denk je dan? Waar is de empathie vandaag de dag? Petra Kuipers schrijft: ‘We hebben leiders nodig die van de werkplek een veilige haven weten te maken; een plek waar we elkaars perspectieven leren begrijpen, waarin we meningen tegen elkaar afzetten en met verschillen leren omgaan, terwijl we met elkaar werken aan een gezamenlijk resultaat.’


Laat ik eens, om verder te prikkelen, een zijstapje hier maken. Het lijkt namelijk alsof er een tegencultuur op gang begint te komen, noem het anti-woke, die geen inclusie, geen democratie, geen cultuur van overleg meer wil, maar graag de zweep weer wil leggen over het werk-volk. Niks geen empathie, maar bevelend het schip vooruit wil sturen. Maar, en dat verzeker ik je hier, is een kansloze missie. Omdat we namelijk voor het eerst in de geschiedenis een hele hoop verschillende generaties op de werkvloer hebben die niet meer in het oude gareel willen lopen. Niks bevelen, hoe gaan we samen de issues oplossen. Niks bulderend je mannetje op de apenrots spelen, maar leren de vraag te stellen hoe we een werkcultuur creëren. Een werkcultuur die de problemen echt oplossen, op het werk en in de samenleving. Daarom is dit boek van Petra Kuipers essentieel en actueel. Al is het maar om de vraag te stellen: wat brengt ons nu echt vooruit? ‘Onterecht wordt empathie nog weleens op een hoop gegooid met termen als slap, zacht(aardig) of emotioneel.’ 


In het eerste deel van het boek schetst Petra Kuipers dan ook een beter beeld van empathisch leiderschap. Dan volgt een tussenhoofdstuk dat zij een ‘bootcamp’ noemt. Oefeningen en aandachtspunten. Om in het tweede deel veel te schrijven over de praktijk van empathisch leiderschap. Mindset, basishouding, grondbeginselen. 


Om die grondbeginselen beter te begrijpen en de oefeningen serieus te nemen, haal ik ook even, net als Petra Kuipers trouwens, de sociaal filosoof en auteur Roman Krznaric aan. Hij is ervan overtuigd dat we in deze hyperindividuele tijd meer in contact moeten komen met elkaar. ‘Eigenlijk,’schrijft hij, ‘is het vreemd dat we zo los van elkaar ons leven en werk verrichten. Het is vreemd omdat we als mens helemaal niet zo geprogrammeerd zijn. De laatste jaren is er steeds meer psychologisch en neurologisch onderzoek waaruit blijkt dat ons empathisch vermogen tot de basisuitrusting in onze hersenen behoort en slechts een heel klein percentage, zo’n 2 procent, niet over empathie beschikt. De aanname was toch jarenlang, ook in de economie, dat de mens individualistisch is en gericht op het eigen belang. Het is zonde om geen gebruik te maken van ons potentieel en talent tot samenwerken.’


‘Eigenlijk,’ zo beschrijft Roman Krznaric, ‘is het noodzakelijk om elkaar meer te ontmoeten. In het ontmoeten elkaar leren zien. Want met het zien van elkaar ontstaat vanzelf meer begrip. En vanuit begrip creëren we een verstandhouding tot elkaars leven en werk. Dat lost heel wat problemen op. ’Ruim de helft van alle werknemers put bijvoorbeeld geen voldoening uit zijn werk. Dat is toch triest? (…) Ik denk dat medewerkers verbondenheid missen. Zij willen niet alleen een human resource zijn, maar als mens gezien en gewaardeerd worden. Empathie is uiteraard geen wondermiddel, maar kan het welzijn van medewerkers wel vergroten.’ 


In zijn boek ‘Empathie’ gaat hij verder in op het missen van, en het verbinden met, elkaar vanuit empathie. ‘Empathie is feitelijk een ideaal waarmee we onze levens kunnen transformeren en fundamentele sociale veranderingen kunnen bewerkstelligen. Empathie kan een revolutie ontketenen. Niet een van die ouderwetse, op nieuwe wetten, instellingen of regeringsvormen gebaseerde revoluties, maar iets veel radicalers: een revolutie in menselijke relaties.’ 


Om vanuit empathie leider proberen te zijn in je leven en werk vraagt om inzet, ‘moed, integriteit en daadkracht.’ Petra Kuipers schrijft uiteindelijk zelf: ‘Misschien heeft iedere schrijver wel het boek dat hij zelf nodig had. Dat geldt in ieder geval voor mij. Ik begon dit project omdat ik snak naar een ander perspectief, maar ook omdat ik zie dat er zoveel hoopvols gebeurt door pioniers. Zij laten in de praktijk zien hoe krachtig het effect is van oprechte menselijkheid in organisaties. Wat het doet met de mensen die erdoor geraakt worden. (...) Het stimuleerde mij om op zoek te gaan naar de ingrediënten van die empathische vorm van leiderschap, het meest krachtige tegengif om het huidige tij te keren.’


Empathisch leiderschap is inderdaad niet voor watjes, en er is veel kunde voor nodig om het te leren. Het boek van Petra Kuipers geeft je alle gelegenheid om het ook te leren. 


Ron van Es


Koop het boek hier



Roman Krznaric heeft het Empathy Museum opgezet, een reizende tentoonstelling over hoe je (weer) vanuit empathie om je heen en vooral naar de ander kunt kijken. Zoals met het idee van ‘A Mile in My Shoes’; de verhalen van vluchtelingen en emigranten. Je kunt bij deze expositie echt in iemands schoenen gaan lopen. 


‘This themed exhibit brings together a new collection of audio stories shared by refugees and migrants who have made London their home, from a Syrian dentist to a Nigerian barber.’ 


Juist onze verhalen brengen ons dichter bij elkaar. Deze expositie lijkt misschien een aardige gimmick, maar de wetenschappelijke achtergrond ervan geeft betrouwbare uitkomsten over hoe we vanuit empathie elkaars verhalen kunnen aanhoren en begrijpen. Misschien is compassie zonder die eerste stappen in elkaars schoenen niet mogelijk.

Lees ook andere Boeken van de Week

Wat doe jij met je leven? - Jiddu Krishnamurti

Als de storm komt, filosofie als houvast bij trauma - Kelly Janssen 

Perspectief, hoop houden en verschil maken in een wereld vol verandering - Angela Stoof