Pablo M. Lamberti

Een oefening in leven, filosofie als ambacht

Boom Uitgevers


Een oefening in leven


In zijn boek ‘Een oefening in leven’ maakt Pablo M. Lamberti heel goed duidelijk dat het beoefenen van filosofie de discipline en de kunde vereisen. Niet het lezen van - moeilijke - teksten en daarover schrijven, of laten lezen, maar het oefenen van filosofische gedachten maakt dat filosofie als denken een middel is om het actuele leven te begrijpen. Daarmee is het beoefenen van de filosofie geen studeerkameractiviteit, maar: ‘Oefeningen waren gericht op het veranderen van iemands standpunten, overtuigingen, verlangens en ervaringen, en bijgevolg zijn handelingen. De beoogde transformatie van het zelf vergt dus meer dan slechts een cognitieve of geestelijke verandering; het gaat om een verandering van je hele karakter.’


Deze gedachten over het beoefenen van de filosofie haalt Pablo Lamberti uit de geschriften van de oude Griekse wijsgeren, en niet voor niets luidt de ondertitel van zijn boek dan ook: filosofie als ambacht. Oefenen, ambacht, kunde, het lijken manieren van leven die ver afstaan van de wereld van social media en snelle meningen vandaag. Niet alleen dieper denken over hoe te leven, maar dat ook eerst oefenen. Dat brengt je als mens verder. Een hele sterke, en nu verrassend actuele tekst van Epictetus (50 - ca. 130 n.Chr.) wordt dan ook aangehaald:


‘Vandaag ben ik met mijn impulsen omgegaan zoals dat wordt voorgeschreven door de filosofen, heb ik geen streven gevoeld, heb ik het vermijden alleen maar toegepast op wat binnen mijn morele keuze valt, ben ik niet onder de indruk geraakt van die-en-die, ben ik niet van mijn stuk gebracht door die-en-die, heb ik mijn tolerantievermogen getraind, mijn vermogen ergens van af te blijven, mijn vermogen samen te werken.’ 


Oefening baart dus filosofie. En in het boek worden er een aantal daarvan aangehaald.


  1. Aandacht, memorisatie en meditatie.
  2. Intellectuele oefeningen: lezen, luisteren, zoeken en diepgravend onderzoek
  3. Praktische oefeningen.


Aandacht helpt de beoefenaar in het streven naar een onverstoorbare gemoedstoestand. Lees ook mijn recensie van het boek ‘Een therapeutische reis’ van Alain de Botton waarin hij schrijft over een gezonde geest. Juist in een tijd als deze waar onze gedachten wegwaaien bij de eerste tweets van de dag, kan aandacht, maar ook meditatie ons helpen te focussen. ‘Meditatie was overigens niet - zoals men vaak aanneemt - een oefening om de geest leeg te maken, maar werd eerder gebruikt om grip te krijgen op het innerlijk discours.’ 


In het nu blijven is een veelgehoorde kreet - denk aan veel mindfulness cursussen - en we zijn teveel bezig met het verleden en met de toekomst; komen we nog toe aan het leven van nu? ‘Als remedie tegen deze averechtse manier van leven, lieten de Ouden zich in met allerlei oefeningen die bedoeld waren om de obsessie met het verleden en de toekomst te temperen, en om onze aandacht te richten op de grenzeloze rijkdom van het huidige moment.'

In de meditatie schrijft Pablo Lamberti gaat het om de gewaar-zijn beoefening die uit twee delen bestaat. In de eerste plaats gaat het om een ‘duaal gewaar-zijn’. Subject-object. Een subject dat de aandacht ergens op kan richten. In de tweede plaats is er natuurlijk dan een non-duale vorm van gewaar-zijn. De illusie van het zelf, subject, wordt losgelaten en er is geen onderscheid meer. In deze ervaring van gewaar-zijn voel je je niet langer verbonden met een ‘ik’ of een ‘zelf’. Ook hier baart oefening het inzicht. 


Intellectuele oefeningen richten zich op het actief onderzoeken, maar ook op het luisteren. Vandaag de dag gaat het over het luisteren naar de ander, in plaats van dat te overschreeuwen met je eigen mening. In het oude Griekenland en Rome werden boeken vaak geschreven om voor te dragen, ‘en werden door de meeste mensen dus gehoord in plaats van gelezen’. 


Mijn stelling hier: een topsporter is een halve filosoof en een huidige filosoof op de universiteit is een zwetser. Ik durf die stelling aan omdat Pablo Lamberti onder intellectuele oefeningen niet de filosofie verstaat die gegeven wordt op de universiteiten waar teksten gelezen en besproken worden, maar een filosofie waar de ambitie is om te transformeren. Bij transformeren hoort ook een levenswijze die fysieke kenmerken heeft. Denk aan de filosoof Henk Oosterling die naast de filosofische teksten ook judo en koken leert aan leerlingen. Niet voor niets haalt de auteur hier allerlei vormen van oosterse krijgskunsten aan als voorbeeld. 


Praktische oefeningen gaan over ‘zelfbeheersing, het vervullen van de plichten van het sociale leven en andere praktische handelingen.’ ‘Wat deze oefeningen gemeen hebben, is dat ze op de een of andere manier een middel zijn om een ethisch doel te bereiken: deugd, wijsheid, gemoedsrust, kortom: geluk.’ 


Om tot slot dan hier te eindigen met een aantal vragen te herhalen die Epictetus opstelde (uit zijn Verzameld werk) voor een zelfonderzoek:


  • Hoe zou ik mijn zelfbeeld beschrijven op dit moment?
  • Zijn mijn gedachten bevorderlijk of belemmerend voor mijn welzijn?
  • Zijn er patronen in mijn emotionele reacties?
  • Welke aspecten van mezelf waardeer ik het meest en waarom?
  • Wat geeft mijn leven betekenis en vervulling?
  • Zijn er doelen die ik steeds uitstel, en zo ja, waarom?


En wij maar denken dat hedendaagse zelfhulpboeken of zelfhulp guru's zo modern zijn in hun manieren van aanpak. Prediker schreef het al: er is niets nieuws onder de zon. 


Ron van Es 

Koop het boek hier

Lees ook andere Boeken van de Week

Jurriën Rood - Film en filosofie, beantwoorden grote levensvragen

Jitske kramer - Tricky tijden, laat je niet gek maken 

Alain de BottonEen therapeutische reis, de kunst van het helen