Bullshit & Betekenis

‘Bedrijven streven niet langer naar het verdienen van zoveel mogelijk geld, zo zeggen ze. Stuk voor stuk claimen ze gedreven te worden door een maatschappelijke missie – of purpose – in een nieuwe realiteit van zakendoen: de betekeniseconomie. Maar hoeveel van deze idealen zijn écht? En hoeveel is bullshit?’

Dit is de inleiding van het boek Betekenis & Bullshit van Stephan Ummelen. Betekenis omdat we allemaal zoeken naar de rol die we hebben in het leven. En bullshit omdat we ook allemaal wel momenten hebben dat we erom heen draaien. Roepen, maar niet doen. 

In het eerste deel van zijn boek zoekt laat Stephan zien dat de betekenis die bedrijven en organisaties zeggen te hebben vaak gebaseerd zijn op  bullshit. Betekenis vraagt om reflectie en helder zoeken naar de zingeving van een organisatie. De bullshit die er veel wordt opgeplakt verwijst naar de rol van marketing waar het leuke verhaaltje de rommel en onzin maskeert van een bedrijf. 

Ik sprak Stephan kort voor de publicatie van zijn boek en hij vertelde dat hij vier jaar eerder er ook al aan had gewerkt. Het lukte toen niet, dat zal een reden hebben gehad. Misschien is de tijd nu rijper. Zeker als het gaat om woorden als ‘betekeniseconomie’ en ‘marketingdenken’. 

Stephan: Ik heb zelf een reclamebureau gehad en ook toen al zocht ik steeds weer naar de waarden van een bedrijf. Simpel gezegd: is het waar? Ik zag toen al, en ook nu, een groeiende afstand tussen wat een organisatie belooft, en wat een organisatie gelooft.

Waarom geloven?

Ik zie het woord geloof niet per se als iets religieus. Het kan bijvoorbeeld ook gaan overde waarden die je nastreeft. Of simpelweg de vraag of je zelf gelooft in wat je verkondigt. Mijn onderzoek naar authenticiteit laat bijvoorbeeld zien dat dit vaak niet het geval is.  Juist in deze individualistische tijd is betekenis geven aan het leven belangrijk. Dat geldt ook voor een bedrijf of organisatie. Simpel gezegd: waarom ben je op aarde? Wat geeft jouw leven zin? In het tweede gedeelte van mijn boek ga ik onder andere in op de wetenschap achter wat mensen betekenisvol vinden. Hint: het is niet nog meer omzet. 

In je boek ga je er met gestrekt been in.

Ja, ik hou er wel van om te prikkelen. En tegelijk voel ik ook een urgentie om bullshit te bestrijden. In een onderzoek geeft 60% van de respondenten aan standaard ‘wantrouwig’ te zijn. Scepsis en apathie als resultaat van bullshit is levensgevaarlijk. In de hele samenleving voelen we dat het erom gaat spannen. We missen een verhaal dat ons een gezamenlijke richting en identiteit geeft. Ook daar ga ik in mijn boek uitgebreid op in. Daar komen nog wel een paar crisissen bij, zoals klimaatverandering, biodiversiteit, inclusiviteit, inkomensongelijkheid, etc.

Wat wil je met je boek bereiken?

Ik wil het probleem van bullshit duidelijk aankaarten en mensen ervan overtuigen dat het in niemands belang is om misleidend te zijn. Daarnaast hoop ik handvatten te bieden om de zoektocht naar betekenis en zingeving op het gebied van werk op een heldere manier te doorlopen. 

Om het hogere doel te vinden? 

(lacht) Ik vertel niet wat het hogere doel is, dat is voor iedereen weer anders. Maar ik zie wel dat het zoeken naar het hogere doel nu een marketingding wordt. Een verdienmodel. En dat is doodzonde, want juist het bedienen van de vraag naar zingeving met marketing is destructief.

Het begrip 'purpose' waar we de laatste jaren elkaar om de oren mee slaan is geen heilige graal. Misschien moet je dat gewoon vertalen in betekenis. betekenis voor wie je bent, waar je voor staat. En dat heeft veelal te maken met de ander om je heen. 

Als het boek straks in de boekwinkel ligt, ben je dan trots? 

Ach trots, voldaan, zal ik dat zeggen? Mijn vader die er niet meer is, en kritisch was op wat ik deed, zou trots zijn. 

 - Ron van Es