Bermeja (1325-1674)

Wie over Bermeja schrijft, kan niet zwijgen over het naastgelegen eiland Vermeja (1325-1965). De bomen van Vermeja schitterden immers altijd in de wateren rond Bermeja. Dit fenomeen is zichtbaar op oude tekeningen en op de laatste, nog bekende ansichtkaart uit 1952. Men zou kunnen denken dat het onbewoonbare Bermeja daarom een ‘spookeiland’ werd genoemd, maar de macabere bijnaam is te danken aan de brute aanpak van de Spaanse Inquisitie.

Vanaf de 15de eeuw veroverde Spanje Mexico. De Spaanse Inquisitie was meedogenloos. Gericht als ze waren op het onderdrukken van iedere vorm van ‘zondig gedachtengoed’, begrepen ze de kracht van taal als geen ander. Het Mexicaanse eiland Vermeja (1325-1963) wekte dan ook de toorn van de inquisitie toen bleek dat haar inwoners zeer liefdevol spraken over mensen met suïcidale gedachten. Op Vermeja sprak men over 'worstelende zielen'. Zelfs bij een dood na suïcide spraken ze niet over 'daders', maar rouwde de hele gemeenschap om het ‘verlies van een gebroken ziel’.
 
Voor de aankomst van de Spanjaarden hadden de stamhoofden van Vermeja zich eeuwenlang gespecialiseerd in de hulp aan 'worstelende zielen'. Wie dat wenste, kreeg een vaste begeleider. Deze persoon werd een ‘gids’ genoemd (‘guĩa’). Op het eiland was een begeleidingscyclus ontwikkeld van zeven jaar. Wie dat doorliep, werd gegarandeerd dat zijn of haar ziel heen zou gaan in 'balans met het universum'. Velen vertrokken binnen een of drie jaar weer huiswaarts, niet langer ‘worstelend’. In alle eeuwen vertrok slechts een enkeling na de zeven jaren naar het onbewoonbare Bermeja, naast Vermeja. Maar nooit zonder vooraf gezegend te worden door diens ‘guĩa’, in het bijzijn van alle stamhoofden. 

 

Uiteraard botste deze tradities fel met het katholieke gedachtengoed van de nieuwe Spaanse bezetter, die vanaf het begin van de 15de eeuw heel Mexico veroverde. Om hun afkeuring zichtbaar te maken, werden alle gidsen (guĩas) op Vermeja vervolgd door de Spaanse Inquisitie. Tegelijk werd Bermeja aangewezen als het verbanningsoord voor iedereen die in Mexico suïcide had gepleegd. De lichamen mochten niet worden begraven, maar werden in de diepste kloof van Bermeja geworpen. Dit gebeurde zolang Spanje Mexico bezette. Volgens de Spanjaarden was dit de ultieme straf vanwege de weerspiegelde bomen van Vermeja in de wateren rond Bermeja. De dolende zielen konden de bomen van Vermeja wel zien, maar zich er niet in verhangen. 


Aardbevingen 

De Spaanse Inquisitie stelde bewakers aan voor Bermeja. De lokaal geworven mannen waren beducht voor de wraak van ‘gebroken zielen’. Heimelijk bleven ze bidden voor het zielenheil van iedereen die op Bermeja was geëindigd. Ze “bewaakten” Bermeja door er in grote cirkels omheen te zeilen, met een zeer ruime afstand. Daarbij vertelden ze in hun gebeden altijd waar hun schip lag, zodat iedere ziel vrijelijk weg kon zwemmen.
 
Na zware aardbevingen in 1674 verdween Bermeja grotendeels in zee. Van het onbewoonbare eiland restte daarna slechts een kleine rotsformatie.
 
Vernietiging (kernproeven)
Tot 1921 stonden Vermeja en Bermeja op de wereldkaart. De oorspronkelijke bevolking van Vermeja was grotendeels omgekomen door Europese ziekten. Aan het begin van de vorige eeuw werden beide echter vernietigd. In zekere zin draagt de Spaanse Inquisitie hiervoor schuld. 
 
Een Amerikaanse kolonel ontdekte in 1961 in een Mexicaans archief een boek vol genoteerde memoires van bewoners op Vermeja. Hierin beschreef een Mexicaanse vrouw het lot van een van haar verre voorvaderen. Zijn overschot was door de Spaanse bezetter gedumpt op Bermeja. De kolonel ontdekte door dit verhaal voor welk macaber doel Bermeja was gebruikt. 

 

De kolonel wenste niet herinnerd te worden aan het lot van enkele van zijn collega's. En vooral niet aan het lot van zijn eigen dochter. Hij liet Bermeja vernietigen. Dit deed hij door simpelweg voor te stellen om Bermeja te gebruiken voor kernproeven. De Amerikaanse regering zag de kans schoon om haar territoriale wateren te vergroten met de vernietiging van Bermeja en Vermeja. 
 
De eerste kernproef op Bermeja volgde in 1963. Met een beroep op de ‘veiligheid’ voor de inwoners, werden de allerlaatste inwoners van Vermeja gedwongen te vertrekken. Twee jaar later volgden kernproeven op Vermeja, dat inmiddels onbewoond was. En zo verdwenen beide eilanden van de aardbodem. 


Ansichtkaarten 

Mexico zoekt nog immer naarstig naar bewijzen van het bestaan van Vermeja en Bermeja. Ze hoopt in de toekomst haar territoriale wateren weer terug te winnen, maar beide eilanden zijn van de kaart gewist. Verloren. Het enige wat ons nog rest, zijn flarden geschiedenis, wat schetsen en de laatste ansichtkaart met daarop: ‘Saludos de Bermeja’.
 
Wouter de Koning

Bronnen:
Bermeja: ilha das almas quebradas (Fernando Pessao, 1932)
Confirman la inmersión de una isla (Casares Cámara, 2008). 

Contando el pasado: testimonios de Vermeja (Het Mexicaans Staatsarchief, 1936)
Den försvunna mexikanska ön har aldrig funnits (Erik Sturkell, 2009) 

Histoire de l'Inquisition au moyen-age, section 7 (Henri-Charles Lea, 1940) 

Mexico's Missing Island (Documentaire BBC World Service, 2009)