Dag Arjan,
Zoals je hebt gelezen ben ik nogal gefascineerd door het idee van een 'kompas', daarmee bedoel ik die lijn in je leven, die stappen die je maakt of gemaakt hebt die een spoor laten zien. Een spoor naar wat, een spoor vanaf waar? Daar begint dan ook mijn zoektocht. Is er een spoor dat we zelf trekken, of is het spoor terug te voeren op een ouder spoor, een spoor dat iemand voor ons trok. Een spoor dat terug te voeren is op een geschiedenis, en hoe dragen wij dan die geschiedenis in onze reis?
Hoe liep en loopt jouw spoor in het leven en herken jij iets van een geschiedenis?
Ron
Dag Ron,
Dank voor je mooie vraag, zeer gewaardeerde Ron! Mijn eerste reactie is echter dat een spoor vooral het verleden zichtbaar maakt en dat een kompas naar de toekomst wijst. En die twee hoeven niet in elkaars verlengde te liggen. Gelukkig maar, verandering is mogelijk! Anderzijds heeft het kompas dat ik in mijn verleden mocht hanteren natuurlijk mede geleid tot het spoor dat ik achterlaat. Daarom mijn brief nu aan jou in twee delen: een eerste aanzet over mijn spoor en daarna een poging mijn huidige kompas te beschrijven.
Spoor
Twee verhalen die mede bepalend waren voor mijn spoor: De kracht van positief denken (Vincent Norman Peale); en de Gelijkenis van de talenten (Nieuwe Testament).
Ik ben geboren en mocht opgroeien in een vrijzinnig Nederlands Hervormd, overwegend zeer liefdevol gezin. Tijdens mijn studietijd zat ik op een gegeven moment helemaal vast en zag ik het niet meer zitten. Mijn lieve vader gaf me toen het boekje 'De kracht van Positief denken' door Norman Vincent Peale. Een boekje uit 1953 dat hij op zijn beurt ooit had gekregen van zijn schoonvader op een moment dat hij in een zware tijd zat en zeer opzag tegen de toekomst. En dat boekje over positief denken heeft mij zeer geholpen. Want positieve gedachten en affirmaties leidden bij mij tot meer zelfvertrouwen en een meer positief wereldbeeld. Bij menig moeilijke vergadering, situatie of uitdaging zei ik in mezelf: "ik vermag alle dingen door Christus die mij kracht geeft". En de werking was wonderlijk: ik voelde me rustig, kalm en gedragen. Beter: de werking is wonderlijk: want ik doe dit nog steeds. (Kritische noot: het boekje is ook zéér Amerikaans en later las dat het o.a. ook Donald Trump geïnspireerd heeft).
Daarnaast ben ik toen geïnspireerd door de gelijkenis van de talenten uit het Nieuwe Testament (Mattheüs 25:14-30, met een variant in Lucas 19:12-27). Jezus vertelt daar het verhaal dat ieder mens een (verschillend) aantal talenten heeft gekregen en dat het de uitnodiging is om hiermee te woekeren, om hiermee aan de gang te gaan om de wereld daarmee mooier te maken. Als iedereen dat doet, creëren we samen nu een paradijs op aarde (mijn samenvatting: met het straffende einde van de parabel heb ik niet zoveel en ik ben geen theoloog).
Beide perspectieven heb ik geïnternaliseerd en gaan in zekere zin uit van het sociaal constructionisme: taal creëert werkelijkheid en wat je aandacht geeft, groeit. En dat typeert mijn spoor. Ik ben nu ruim 20 jaar zelfstandig consultant met opdrachten met name op het gebied van samenwerking; ben MfN-Registermediator/buurtbemiddelaar; heb samen met vriend het Randstedelijk Zanginstituut opgericht (zingen maakt blij); ben bestuurder bij Landgoed Beukenrode (Mooi Doorns landgoed instandhouden en met de verdiensten jeugdprojecten steunen); en heb met nog drie anderen elf jaar geleden BlijNieuws opgericht (meer positief nieuws delen in op internet)[1]. NB: Waarbij deze sporen overigens NIET mijn eigen verdienste zijn! ik voel me gedragen en uitgenodigd om, geïnspireerd door mijn voorouders, iets positiefs van het leven te maken en na te laten (wat soms lukt).
Dit zijn een aantal elementen van het spoor dat ik achterlaat.
Kompas
Nu twee trefwoorden van de nieuwe elementen van mijn huidige kompas: Interzijn en Gelassenheit. Deze, mogelijk wat vage, inzichten heb ik geleerd van mijn spirituele voorouders. Interzijn van de Vietnamese Zenboeddhist Thich Nhat Hahn en Gelassenheit van de Mysticus Meister Eckhart.
Interzijn in mijn woorden: Ik heb geen eigen zelf, maar ben onderdeel van de stroom van het Leven en besta uit 100% niet-Arjan-elementen. Onder andere uit water, uit lucht, uit aarde, uit vuur, uit elementen van mijn voorouders (familie-; land- en spirituele voorouders). Daarmee ben ik onderdeel van de stroom van het Leven en dus ook onderdeel van jou, want hetzelfde geldt voor jou. Ik ben daarom ook jou. Wij zijn verbonden. Jouw geluk is mijn geluk. Jouw vreugde is mijn vreugde. Mijn lijden is jouw lijden.
We beïnvloeden elkaar en interzijn. Ingewikkeld om uit te leggen en ik snap/voel het zeker nog niet helemaal op elk moment. Maar de consequentie van dit inzicht is groot voor mijn kompas en de keuzen die ik maak. Het lijden mag er zijn. Mijn lijden mag er zijn. Ik hoef het niet weg te drukken en mag proberen het (samen) te transformeren (lijden dat er mag zijn, kan begrepen worden, waarna het transformeert naar compassie, zo heb ik ervaren). En wat heb ik aan geluk (of geld) voor mijzelf dat zorgt voor lijden bij jou, bij iemand ver weg, of bij dieren, bomen, planten waar ik mee in verbinding sta?
Interzijn is een oefenweg (het lukt vaker niet dan wel!): ik probeer het als een kompas te gebruiken en elke dag meer in mijn gedrag te laten doorwerken (inspiratiebron hiervoor is ook het boek Joy van Desmond Tutu en de Dalai Lama).
Gelassenheit heb ik leren kennen tijdens mijn Zen-stilteretraites bij de Sint-Willibrordsabdij in Doetinchem (en oa ook van Marga de Haas in haar boekje over Meister Eckhart: ‘God en ik, wij zijn één’). Wederom in mijn woorden (ik ben geen wetenschapper): leer vanuit de stilte met aandacht te schouwen naar wat er opkomt of wat er zich voordoet en reageer er niet gelijk op of ga er niet gelijk mee aan de haal. Leer van binnen stil te worden (Zie ook de mooie metafoor: ons leven is als een glas met water en zand: door de drukte en vaart gaat het water draaien en wordt het troebel. Als je stil wordt van binnen, beweegt het water langzamer totdat het niet meer kolkt: het zand zakt naar de bodem en er ontstaat helder inzicht). Leer los te laten. Leer te Laten. Geef je over aan het leven (zie ook The Surrender Experiment van Michael Singer). Ik probeer dit dagelijks: door in stilte bewust te ademen: ‘Gelassenheit üben’. Maar het valt niet mee. Door mijn ego, door mijn ambitie. Door mijn mobiel (ben ik eigenlijk verslaafd aan).
Tja, Ron, deels liggen mijn spoor en mijn kompas dus in elkaars verlengde: ik voel mij een gezegend, door God/door de ultieme Liefde gedragen mens en probeer vanuit die zegen actief, liefdevol en positief te leven. Want delen is vermenigvuldigen. Anderzijds, want dit suggereert ook dat het leven maakbaar is, leer is steeds meer dat ik mag Laten (dus niet laissez faire, maar vanuit aandacht en stilte diep schouwen); en dat het leven niet maakbaar is; dat het lijden er mag zijn. Dat mijn vaders lijden, mijn lijden is. Dat wij allen in alles verbonden zijn (mensen, dieren, planten, mineralen, moeder aarde, kosmos). Zijn wij misschien zo de handen van God/de ultieme Liefde (in de breedste zin van het woord)?
Ben benieuwd wat dit bij jou oproept en hoe jouw spoor en je huidige kompas zich tot elkaar verhouden. Adios!
Arjan
[1] BlijNieuws gaat nu verder bij Optimist Media! Daar ben ik bijzonder dankbaar voor.
Dag Arjan,
Ik ben onder de indruk van je brief Arjan. Een lang, ingetogen en tegelijk glorieus antwoord op mijn vraag hoe jouw kompas tot nu toe voor je heeft gewerkt. Ik merk dat een dergelijke vraag bij sommige mensen een beetje verwarrend werkt. Natuurlijk, de beroemde stip op de horizon, die kennen ze, maar dat die stip nooit op de horizon zal verschijnen omdat je innerlijke kompas niet aanstaat, dat is dan een ander verhaal.
Dat is bij jou wel anders lees ik. In mijn antwoord ga ik veel 'tussendoortjes' aangeven. De reden is dat ik zoveel zijpaden in sla met jouw brief - een beetje makke van mij, maar het geeft nog eens aan hoe interessant je antwoord is.
Tussendoor: Over je Zen-stilteretraites, daar kun je vast wel een kort verhaal over schrijven. We doen namelijk een kleine ‘wedstrijd’ i.s.m. uitgeverij Zilt. Doe mee!
Het dubbelspoor, de rails die de trein laat rijden, is bij mij zeker niet altijd op gelijke hoogte, of breedte, geweest. De storm van binnen kon niet altijd het gewone dagelijks bestaan aan en ik vluchtte dan ook vaker weg. Zocht de eenzaamheid op. Opmerkelijk dan is/was dat je daar de eenzaamheid beter kon verdragen. Eenzaam voel je namelijk het meest in de relatie met de anderen. Het heeft dan ook enige tijd geduurd voordat ik in balans kon komen. Inzicht in wie ik was, of beter, hoe het werkt, heeft me daarbij geholpen. En dan met name de lange studie van psychosynthese, de studie van de ziel, zoals het ook wel wordt genoemd. Niet alleen de vraag wie ben ik? - maar vooral de vraag: waartoe ben ik?
Tussendoor: Over die term Gelassenheit heb ik ooit zelf weleens iets over geschreven, maar kan het niet meer terugvinden. Dat heb je dan als je veel en van alles schrijft. Gelassenheit vertaal je natuurlijk niet met gelatenheid, zoals we vaker menen, maar veel meer met een alerte houding jezelf en de omgeving waarnemen. Zoals jij dat zo mooi beschrijft: Als je stil wordt van binnen, beweegt het water langzamer totdat het niet meer kolkt: het zand zakt naar de bodem en er ontstaat helder inzicht.
Als ik jou lees, kan ik niet anders opmerken dat je voorrang in je leven geeft, of hebt gegeven, om het leven zijn eigen gang te laten gaan. Ik bedoel dan dat je vrijelijk en bijna oordeelloos de paden bent gegaan die er lagen. Of de zijpaden insloeg vanuit je eigen nieuwsgierigheid. En dat alles met een zekere blijmoedigheid. Dat laatste woord kun je dan weer verdelen in blij en moed. Niet voor niets begon je aan een project dat BlijNieuws heet.
(Lange)Tussendoor: Ik heb niet zo lang geleden de Betekenis Boeken Club opgericht. Aandacht voor mooie, waardevolle en betekenisvolle boeken. Veel boeken over filosofie, psychologie, maar ook persoonlijke ontwikkeling. Ik leer er weer. Vooral, en dat kom ik vrijwel in elk boek tegen, het idee van aandacht. Aandachtig zijn naar jezelf, je omgeving. Het is vooral de kunde om met aandacht te leven. Opmerkelijk eigenlijk dat we dat zo verleerd zijn. Elke week is er dan een Boek van de Week en uit het boek van Alain de Botton - Een therapeutische reis haal ik even mijn fragment aan:
Vele prachtige voorbeelden komen langs, die allemaal wel te maken hebben met waarnemen. Stilstaan, kijken, ervaren. Afstand nemen van je eigen vooroordelen, je eigen haast, je eigen denken. Om dan leren te aanschouwen, wat zie ik eigenlijk? Misschien wel het mooiste voorbeeld is het schilderij van de zes kaki’s. Muqi Fachang, de Chinese boeddhistische monnik maakte dit schilderij in de dertiende eeuw en het hangt nu prominent - sinds 1606 - in een meditatiehal van de Daitoku-ji-tempel in Kyoto. ‘De kaki’s hebben zo op het eerste oog niks bijzonders - en dat is precies waar het om gaat. Wie haast heeft, uiteindelijk niets opmerkt en nergens waarde aan ontleent, zal aan het schilderij voorbijgaan zoals aan zo veel andere dingen.’
Toen Alain de Botton op locatie naar het schilderij keek, werd hem traditiegetrouw gevraagd om minstens drie minuten in alle rust naar het werk te kijken. Drie minuten. Dat is in een gehaast museumbezoek best lang. ‘Maar als we de uitdaging aangaan, zal onze ademhaling waarschijnlijk na zo’n dertig seconden vertragen en is er de kans dat we zien hoeveel het schilderij te bieden heeft.’
Ik moet denken aan een dergelijke ervaring in het Stedelijk Museum in Schiedam waar een schilderij van Mark Rothko in een aparte ruimte hing en waar steeds één bezoeker naar binnen mocht. Er was zelfs een hele bank om op te zitten, en als je wilde een koptelefoon om al het geluid te dempen. Daar zat je dan, voor dat grote schilderij. En pas dan komen de gedachten en gevoelens.
Arjan, we spraken elkaar slechts nog maar één keer in het echt, en dat tijdens een drukke bijeenkomst. Wonderlijk toch dat wij in staat zijn om elkaar zo te schrijven? En dat ligt niet aan ons. Het is de kunde van ons mensen om dat hogere bij elkaar te zien, dat communiceren op zielsniveau omdat we aanvoelen dat we elkaar daar echt ontmoeten. Ervaar jij dat vaak bij mensen die je spreekt?
Een hartelijke groet,
Ron